Αγαθάγγελος

I

(; – Αδριανούπολη 1832).Οικουμενικός πατριάρχης (1826-30) από την Αδριανούπολη. Έγινε μοναχός στη μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και στις αρχές του 18ου αι. στάλθηκε ως προϊστάμενος στο ιβηρικό μετόχι της Μόσχας. To 1815 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Βελιγραδίου και το 1825 έγινε μητροπολίτης Χαλκηδόνας. To 1826, μετά την παραίτηση του πατριάρχη Χρύσανθου, έγινε οικουμενικός πατριάρχης. Υπήρξε ένας από τους πιο μορφωμένους πατριάρχες και γνώριζε πέντε γλώσσες (γαλλικά, ελληνικά, τούρκικα, ρώσικα και βουλγάρικα). Επειδή κατά την εποχή της πατριαρχίας του οι Τούρκοι είχαν εξαγριωθεί από την έκβαση της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και τη συνθήκη της Aδριανούπολης (1829), ο Α., στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει τη δύσκολη κατάσταση, διόρισε γραμματέα του έναν φιλότουρκο Βούλγαρο, τον Βασιλάκη Βούκα, που υπήρξε τυραννικός για τους Έλληνες. Η συμπεριφορά του Βούκα ερέθισε τους αρχιερείς και αξιωματούχους του Πατριαρχείου, που καθαίρεσαν τον Ιούλιο του 1830 τον Α. και τον εξόρισαν στην Καισάρεια.

II

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Μάρτυρας. Καταγόταν από τη Ρώμη. Για τη δράση του φυλακίστηκε και στη φυλακή γνωρίστηκε με τον επίσκοπο Αγκύρας, Κλήμεντα. Μετά την απελευθέρωσή τους, o Α. ακολούθησε τον Κλήμεντα στην Άγκυρα, όπου και οι δύο μαζί αγωνίστηκαν για τη διάδοση και θεμελίωση του χριστιανισμού. Ο Α. μαρτύρησε μαζί με τον Κλήμεντα το 296 μ.Χ. στη διάρκεια του μεγάλου διωγμού των αυτοκρατόρων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού (284-305). Η μνήμη του τιμάται στις 23 Ιανουαρίου.

2. Μάρτυρας. Αναφέρεται στα Συναξάρια με τη σημείωση «άνευ υπομνήματος». Η μνήμη του συνεορτάζεται με τον επίσης «άνευ υπομνήματος» μάρτυρα Κάστορα, στις 5 Νοεμβρίου.

3. Νεομάρτυρας. Καταγόταν από τη Θράκη. Πριν γίνει μοναχός, ονομαζόταν Αθανάσιος. Ο Τούρκος πλοίαρχος, στον οποίο εργαζόταν από μικρή ηλικία, τον υποχρέωσε με απειλές και εκβιασμούς να απαρνηθεί τη θρησκεία του και να γίνει μουσουλμάνος. Αργότερα κατέφυγε στη μονή Εσφιγμένου του Αγίου Όρους όπου ο ηγούμενος Ευθύμιος τον δέχτηκε και τον έκανε δόκιμο αδελφό της μονής, o Α. όμως είχε τύψεις για το μουσουλμανικό παρελθόν του και πίστευε ότι μόνο με τον μαρτυρικό του θάνατο θα έβρισκε τη λύτρωση. Έφυγε λοιπόν κρυφά από τη μονή και πήγε στη Σμύρνη, όπου δημόσια ομολόγησε την πίστη του και απαρνήθηκε τη θρησκεία των μουσουλμάνων. Οι Τούρκοι τον θανάτωσαν στις 19 Απριλίου 1818 (ημερομηνία εορτασμού του), σε ηλικία μόλις 19 ετών. To λείψανό του τοποθετήθηκε στον ναό του Αγίου Γεωργίου της Σμύρνης και, το 1844, τμήματά του δόθηκαν στη μονή Εσφιγμένου που τον είχε βοηθήσει να ξαναβρεί την πίστη του.

III

Βιβλίο με επαγγελίες και προρρήσεις για την τύχη του ελληνισμού και την ανάσταση του Γένους, που γνώρισε τεράστια διάδοση στην τελευταία περίοδο της τουρκοκρατίας· κυκλοφορούσε χειρόγραφο επί δεκαετίες (γράφτηκε γύρω στα 1750 και πρωτοτυπώθηκε το 1837) και γνώρισε την τελευταία αναλαμπή του στα χρόνια του Όθωνα. Στα χρόνια της δουλείας εμψύχωσε τον λαό, κάποτε όμως γινόταν και φραγμός στην πορεία του έθνους, που δεχόταν μοιρολατρικά τις προφητείες του. O πλήρης τίτλος του βιβλίου είναι Οπτασία του μακαρίου ιερομόναχου Αγαθαγγέλου και συγγραφέας του o λόγιος κληρικός Θεόκλητος Πολυειδής.

Χειρόγραφο μιας σελίδας του βιβλίου «Αγαθάγγελος» που βρίσκεται στο Άγιον Όρος.